Risastórur munur á umsitingini av høvuðsvinnunum
Fiskur er høvuðsvinna føroyinga. Men tá tað kemur til umsitingina av føroyska fiskinum, so eru so himmalvíðir og grundleggjandi munir á fiski- og alivinnuni, at lógarsmíðið eins væl kundi verið gjørt í tveimum ymiskum londum.
Fiskivinnunýskipanin leggur upp til, at ognarluturin hjá útlendingum í føroysku fiskivinnuni skal verða settur til null. Men hetta fer bert at gera seg galdandi fyri tann partin av fólksins ogn, sum hoyrir undir málsøkið hjá landsstýrismanninum í fiskivinnumálum. Teimum fyritøkunum, sum sortera undir málsøkið hjá landsstýrismanninum í vinnumálum, kunnu útlendingar framvegis eiga í – ella eiga 100%, um teir vilja tað.
Útflutningstølini hjá Hagstovuni skift á vørubólkar siga, at samlaði útflutningurin av fiski teknaði seg fyri kr. 8.022.051.900 ella góðar 8 milliardir í 2016. Av hesum stendur laksurin fyri 3.661.704.400 ella 45,6%. Pelagisku fiskasløgini makrelur, sild og svartkjaftur útflyta fyri 1.573.518.400 krónur ella 19,6%. Hagstovan hevur í yvirlitinum yvir vørubólkar ikki tøl fyri lodnu, og er hon tí ikki tikin við her.
Sostatt standa alivinnan og pelagiska vinnan fyri yvir 65% ella næstan tveimum triðingum av útflutningsvirðinum hjá føroysku fiskivinnuni. Verður lodnan tikin við, koma vit ivaleyst upp um tveir triðingar.
Hví kunnu útlendingar ikki eiga í JFK ella Framherja, tá teir kunnu eiga í Bakkafrosti ella Marine Harvest?
Hetta er ein spurningur, sum er ofta settur, men ongantíð svaraður. Landsstýrismaðurin í uttanríkis- og vinnumálum sær tann positiva týdningin av at hava útlendskan ognarskap í alivinnuni. Men fiskimálaráðharrin vil helst hava útlendskan ognarskap burtur úr fiskivinnuni, sum hann umsitur.
Í talvuni sæst, at fiskivinnan skal hava eina uppboðssølu inn. Onki samsvarandi er í alivinnuni. Í alivinnuni eru ongar treytir fyri landing, sølu ella virking; tað eru tað í fiskivinnuni. Gjørligt er fyri útlendingar at eiga “føroyskar” alifyritøkur fult og heilt, meðan ætlanin er at forbjóða útlendskum ognarskapi í fiskivinnini sum heild. Tilfeingisgjaldið í fiskivinnuni er nærum 4 ferðir hægri enn tøkugjaldið í alivinnuni. Og so framvegis.
|
Fiskivinna
|
Alivinna
|
| 8 ára loyvi við í minsta lagi 15% á uppboðssølu + økiskvotur | 12 ára rullandi loyvi uttan uppboðssølu |
| 20% antitrust | 50% antitrust |
| Treytir fyri landing, virking, sølu osv. | 100% útlendskur ognarskapur møguligur (max% pr. útlending) |
| Tilfeingisgjald fyri makrel uml. 15% (1kr/kg) | 4,5% tøkugjald |
| 1.019 mió. kr í lønum (umframt fiskavirkir 357 mió. kr. ) í 2016 | 334 mió. kr. í 2016 |
| 1.500 fólk (umframt fiskavirkir 1.300 fólk) í 2016 | 1.000 fólk í 2016 |
| Útlendingar eiga umleið 300-400 mió. kr. í føroysku fiskivinnuni | Umleið 75% á útlendskkum hondum (virði á uml. 13-14 mia. kr. |
| Forboð fyri útlendskum ognarskapi | 100% útlendskur ognarskapur møguligur (max 20% pr. útlending |
Samanumtikið mugu hesir risastóru og grundleggjandi munirnir á størstu føroysku vinnunum sigast at vera heilt margháttligir.
Á landsfundunum hjá Javnaðarflokkinum og Tjóðveldi varð sagt, at virðini her á landi skuldu býtast javnari. Men til ber ikki at siga, at fortreytirnar hjá vinnuni til at skapa hesi somu virði, eru javnbjóðis.
Fyrrapartin varð Alilóggávan einmælt samtykt til 2. viðgerð á Føroya løgtingi, tvs at øll politiska skipanin stendur saman um hesa vinnu. Tað eru undrunarvert at hesar báðar høvuðsvinnur verða handfarnar á so ymiskan hátt.