Lýsing
Lýsing
Lýsing

Það er nauðsynlegt að sigla, en ekki nauðsynlegt að lifa

SKRIVAÐ: Tórbjørn Jacobsen  |  26.05.2019 - 05:51 Lesarabrøv Merkisdagar & Kunngerðir Vinna

“You are the right man in the right place.” Hesa kvøðuna fekk eg í handskrivaðum brævi frá vinmanninum og klóka skemtaranum Hjørleifi Enni, sála, stutt eftir at eg hevði lenað afturpartin niður á taburettina í Mentamálaráðnum fyrst í hesari øldini. Tað vardi kortini ikki leingi. Ein hópur av illbrýndum kennarum úr Vestmanna vildu ikki tað sama sum eg, teir valdu grýtulapparnar fram um frálæru í móðurmálinum, og alt skápið við sikringum hjá ráðharranum skalv í einum bresti. Maðurin legði kongin. Eitt ár eftir setanina. Hetta forðaði kortini ikki einum hálvum vestmenningi, nú ein dagin, at sláa uppá tráðin, fyri at dyrgja eftir einari røðu til hetta høvið. Hóast væl trivaligari enn tá, so var hesin kallurin í hinum endanum maðurin, sum gamli lossarin á havnarkai, Jóanes Nielsen, yrkir um í einari av Føroya bestu yrkingum: Til Boga og allar nýføðingar í verðini. Tey flestu minnast helst lívgevandi endan: “Títt lív søta barn, er ikki ein spurningur, men eitt svar ein játtan, dreymurin ið gerst veruleiki, lívið ið ferð eftir ferð vil sigra.”

 

Tað var eisini Jóanes sum nøkur ár seinri, eftir ultimativa dómadagin á býarinnar Parnassos, úr einari fjallasmáttu í Makedoniu, skrivaði mær uggandi handskrivað bræv, nú elitan í Chesterfield lenustólunum hevði verið úti á hvørvisteininum við barberblaðnum og gjørt bart. Ein passus ljóðaði:

 

“Føroyskir høvundar kunna hava sínar makabru løtur. Ein skrivaði einaferð eina stuttsøgu um føroyskan ríkmann, ið lá álvarsliga sjúkur á Ríkishospitalinum. Ta einu náttina vaknar hann, táið hurðin spakuliga fer upp, og í hurðagapinum stendur deyðin. – Eg eigi 10% av partapeninginum í Sjóvinnubankanum, sigur ræðslusligni ríkmaðurin. Men upplýsingurin sá ikki út til at imponera deyðan. – Eg eigi tveir trolarar, royndi ríkmaðurin meira spakførur, men sama skilið. Deyðin nærkast seingini. Síðani græt hin sjúki, at hann var limur í kirkjuráðnum, átti ein stóran handil, konu og fýra børn. Men sama skilið. Deyðin var nú komin heilt yvir til seingina og eggin á líggjanum blunkaði. Tá spældi hin ríki út sín seinasta trumf. – Eg eri limur í Havnar Klubba! Og tað virkaði. Tá bakkaði deyðin.”

 

Hetta var politikkurin, ið var meiri tos enn verk, - og mikið rok í krøppum sjógvi mangan. Hugaligari er at minnast aftur á sjólívið, har eg frá tíð til aðra kom í hóslag við Skipafelagið Føroyar. Tað er imponerandi at lesa søguna um hvussu felagið varð til, í bókini hjá skyldmanninum Zakariasi Wang, og í hesum hugsjónar fátæku tíðum kemur eitt ørindi hjá Bubba Morthens mær til hugs í sanginum “Þeir hafa trúðinn en þá vantar trúbador”:

 

Ungur heyrði ég að hugsjón væri dyggð
og ég hlustaði á flokkana tala um þessa tryggð
og þeir sem enga hugsjón hafa halda kannski það
að hamingjan sé fólgin í að hreyfast ekki úr stað.

 

Fyri hundrað árum síðani tóku eitt veikt løgting og hugsjónarfólk kring landið lógvatak saman fyri at tryggja landinum, mitt í sjónum, eitt undirstøðukervi til og frá umheiminum. Á sama hátt sum teir á Eimskipum høvdu hesi skilt boðskapin hjá Pompejus, táið hann í árinum 56 fyri Krist gav boðini um at sigla ein farm av korni til Roma í alra ringastu líkindum. Hungur valdaði í italska høvuðsstaðnum, tí vóru boðini greið: „Það er nauðsynlegt að sigla, en ekki nauðsynlegt að lifa.“ Søgan hjá frændunum í Norðurhøvum prógvar, at bæði íslendingar og føroyingar skiltu boðskapin, tóku hann til sín, og hava livað samsvarandi honum. Nógv er siglt og mangur er fallin á tí mótinum. Kortini hevur tað í stóran mun verið havið, sum hevur verið okkara kovi, vegur til og frá marknaðum og lunnurin undir menningini fram ígjøgnum árini.

 

Fýra mánaðir gamal kom eg fyrstu ferð í hóslag við Skipafelagið Føroyar. Stutt eftir skírnina í Marstal kirkju, tá fór man ikki av oyggj við ódoyptum barni, løgdu vit leiðina til Keypmannahavnar og haðani við Tjaldrinum til Føroyar. Ein nýsligin skipsførari, kona hansara og frumborni sonurin borin í lyft. Alternativið var, at vit vóru verandi í Marstal, á Amager ella kanska í Nørre Nissum, høgligari hjá einum siglara á heimshøvunum tá, men tað hendi tíbetur ikki, annars var eg ein annar, og Bogi var ikki komin við áheitanini hendan dagin.

 

Byggi no. 110 frá Aalborg Skipasmiðjuni í Danmørk, „Tjaldur“, sniðgivið sum ein smidlig, mjúklig og vøkur dáma, var ikki bara eitt skip, tíansheldur bert eitt undirstøðukervi, skipið gjørdist eitt klenodie, ið var partur av tjóðskaparliga samleikanum hjá føroyingum. Við hesi søguligu skútu eigi eg mangan túrin sum barn, á veg út og heimaftur úr hinum stóra heimi. Hetta var sveinastykkið hjá Zachariasi Niclasen – Zachariasi á Skipafelagnum - sum lyfti felagið og Føroyar fram í eina aðra sferu, - og maðurin hevði treysta tjóðskaparliga uppdrift, tað sást m.a. táið alt rokið var um fløggini á Vaglinum í 1930.

 

Ein dagin, tað rullaði nakað illa, var bert 4 ára gamal, á veg út at sigla, fekk skipið ein brekkara, og júst tá stóðu mamma, eg og systir mín í ovasta trininum í stóru trappuni millum dekkini. Systurin mátti haldast, og eg fór barlangur í einari syftu niður ígjøgnum leytaran ella trappuna – lendi á skallanum - og fekk heilaskjálvta. Spýði sum ein havhestur allan vegin til Keypmannahavnar, av skjálvtanum, og kanska var tað byrjanin til ymiskt ólag seinri, sum m.a. hevur havt tað við sær, at eg illa fái gingið í takt.

 

Táið pápi mín og skyldmenn hansara yvirtóku nýbygning no. 12 frá Tórshavnar Skipasmiðju, Norðvíking, í 1968, eg var tá 12 ára gamal, skuldi hann fáast í sigling. Hann hevði staðið í gerð í trý ár, ongin skilir hví skipasmiðjan tók uppgávuna uppá seg, hon hevði als ikki tøkniliga førleikan til tað, men hetta prógvar aftur, at hugsjónir og optimisma kunnu flyta fjøll. Tá dagbøturnar skuldu avroknast var verri vorið, Kjartan og Poul – Mohrarnir - sótu øðrumegin við borðið og feðgarnir pápi og abbi hinumegin. Teir togaðust øgiligt, og til endans lat í Kjartani: „Tað einasta vit hava at bjóða tykkum báðum eru høvdini á Poul og mær á einum silvurfati.“ Teir funnu fram til eina semju, sum báðir partar onkursvegna kundu liva við, men skipið bleiv dýrari enn ætlað. Kvaliteturin var kortini í serklassa – hesum var ongin ivingur um. Eftir samráðing við Skipafelagið Føroyar, har Jens Petur Arge nú var stjóri saman við Oddi Niclasen - Jens Petur var eisini skipsførari frá Navigatiónsskúlanum í Marstal og hevði siglt við útgerðarfelagnum J. Laurtizen - í so máta høvdu pápi mín og hann gingið somu rásir - varð nýbygningurin chartraður til sigling ímillum Føroyar og Danmørk í samsigling við „Blik“, sum vestmenningurin Árni Dam tá førdi. Pápi mín og hann kendust fyri tað, men hesa tíðina gjørdust teir alra bestu vinir. Sama kalibur. Arbeiðssamir, treiskir og ísakaldir og dyggir í manøvruni. Gamlir trolaramenn. Hart vandir umborð á Jóannesi Paturssyni, Kallsevna og Gullbergi. Teir vandaðu onki veður. Og onkuntíð, táið tað lá væl fyri, fingu teir sær ein munn upp í nevið, men tað skalaði ikki arbeiðsrútmuna. Og tað gekk sum eftir ánni.

 

Minnist einaferð seinri, táið vit sigldu fyri annað felag í Føroyum, at vit lógu á Havnini og veðurforsøgnin segði frá himmalsins ódnarveðri higani til verðsins enda, vitin á Borðuni boðaði frá ódn, at ein stjóri kom umborð, meðan vit stríddust við at gera sjóklárt á dekkinum við weirum, sjeklum, vantskrúvum, merlespíkarum, rørtongum o.s.fr. Pápi mín, sum var skipari, fór av dekkinum aftur í skiparakahúttina at tosa við hendan mannin, og stutt eftir kom hann tvívøddaður berandi við honum í kneppinum, upp á landgangin og inn á kai´una. Tað var ikki hissini verbal skola hesin stjórin fekk omanyvir sín kropp, hann ætlaði okkum at sigla áðrenn sjóklárt var. Vit vóru spurnir, táið skiparin kom fram á dekkið aftur, at hjálpa okkum at gera sjóklárt. Tá lat spakliga úr honum: „Hetta hevði aldri hent í sigling fyri Skipafelagið Føroyar, har ræður ein annar og hægri kulturur, har hava tey virðing fyri tí sum tað siglandi fólki tekst við og fremur.“ Soleiðis havi eg eisini sjálvur kent hetta felagið, sum nú fyllir 100 ár.

 

Sum tannáringur fekst eg nógv við at lossa hjá Skipafelagnum á kai´uni í Runavík. Har ráddu tey bæði Hanni og Margit við Rætt, Petur Knudsen eitt tíðarmál og seinri Dánjal Petur og Kirstin Højgaard fyri borgum. Fyri tað mesta vóru tað uppilagstir navigatørar og vit ungu – skúladreingirnir - sum vóru álitið. Eitt gamalt lossaratriks, sum eisini var vanligt aðrar staðir, hetta var tíðin áðrenn Rúsuna, var at fella stropparnar so illa í hin fyrsta ølplattin, av mongum, at spælimaðurin við einum hirsi kundi skipa so fyri, at platturin kom úr leysum lofti niður á banjaran aftur. Nakað brotnaði, - men restin kundi drekkast. Tá kundi Hanni við Rætt vera í ringum skørum, og einaferð hann leikaði í sum eitt toruveður frá lúkukarminum í erva, kom ein av hesum gomlu skiparunum undan væðingini við einum elephanti í hondini og segði bara: „Skál!“ Kanska var tað hann, sum fram ímóti morgni varð hivaður í land á einum platti. Við ov stívari kenning. Eina aðra ferð hevði ein íðin missiónsmaður verið inni í einari fruktbingju og nápað sær eina banan, hetta sóðu hinir, og kvikaðu sær at skalka hurðarnar aftur. Beittu síðani ein gaffiltrukk eftir bingjuni, sum parkeraði hana so hissini á bryggjuni. Nú var maðurin saknaður, og leiting varð sett í verk. Tá kom alt fyri ein dag, og sum onkur tók til hesa sváru løtuna: „Alt telur við í roknistykkinum á tí eina degi, við Perluportrið, tað veri seg elephantar ella bananir.“

 

Seinri aftur kom eg sum skipari at sigla fyri Skipafelagið partar av árinum. Um vetrarnar, táið vit ikki vóru við Grønlands strendur. Minnist bara gott aftur á hesa tíðina, sigldu fyri tað mesta millum Føroyar, Rotterdam og Grimsby og onkur avstikkari var umframt. At sigla bay av bay í Føroyum var strævið á vetrartíð, men tað var ómetaliga hugfarsligt at hitta allar hesar menninar, sum vóru í tænastu hjá Skipafelagnum. Á Tvøroyri, í Seyrvági, Fuglafirði, Vestmanna og Runavík. Í Havn sjálvandi eisini, har man hevði mest við Árna Dam, Boga Samuelsen, Egil hjá Jóhan í Hoyvík og Anniku í Jákupsstovu at gera. Upp á tindin í Eiffeltorninum kom man ikki, men tað frættist at stórir tankar vórðu hugsaðir har, á felagsins Parnassos, og teir kvinkaðu ikki niðureftir, sohvørt sum løðingin vaks. Nógv kom burturúr kortini. Maðurin, sum bjargaði mær einum einasta normala samanhangandi dúri hesar strævnu dagarnar, kring um Føroyar, var mín góði vinur Petur Andreasen, sáli, í Klaksvík. Veðra Petur, sum teir róptu hann har norðuri. Hann var eisini røktingarmaður og hevði nógvar veðrar. Hann var lossingarformaður, - ein fínur formaður. Vit gjørdu eina kontrakt frá fyrsta degi. Eg stúvaði eina fløsku av Akvavitt í beinkin í messuni, og eftir tað skuldi eg tørna inn og ikki tørna til aftur fyrrenn hann purraði meg út. Tá hevði hann fingið alt frá hondini, fingið McGregor lúkurnar á aftur, tikið landgangin, lagt bummarnar niður og tømt dastið av fløskuni. Tá var bara eftir hjá okkum at starta upp og fáa skipið frá kai. Petur slepti trossunum. Hann var altíð har. Ein stásmaður.

 

Í Grimsby dámdi mær so sera væl, bretar eru so merkiliga fittligir at fáast við. Ikki tykkum at siga, so ræður um at vera knappur í mun til flóð og fjøru har á leiðini. Har ræður um samspæl millum dokkina, slúsuna og Humber ánna. Loðsarnir eru garvaðir í fakinum, tí miseydnaðist tað ongantíð. Á brúnni spjallaðu vit vanliga um leyst og fast, - tað tók eina góða løtu at stima út á vitaskipið. Nú spurdi eg loðsin tað eina kvøldið, um hann kundi siga mær um onkra serliga hending, frá tí hann hevði verið loðsur umborð á føroyskum skipum. Ájú, nú greiddi hann mær frá einu ferðini hann var komin umborð á ein føroyskan línubát, sum hevði selt og landað í Grimsby fyrra partin av sekstiárunum. Tíðin var knøpp, slúsan skuldi røkkast, og umsíðir fann hann skiparan liggjandi á beinkinum í bestikkrúminum. Í fullari mundering, keppinum á skrá og kreptum eygum. Passaligur var hann eisini, - hevði vætað sær nevið í ríkiligara lagi. Teir kendust, og loðsurin sigur við skiparan: “Mr. BM, nú skal tað ganga skjótt, ella røkka vit ikki flóðina.” Í tí skiparin tveitir seg á hina liðuna letur í honum: “Mr. pilot, don´t worry, there will always be a tide again.” Tað kemur altíð ein flóð aftur, og á næstu flóðini stimaði ein avrúsaður skipari, við góðari hjálp frá loðsinum, út eftir Humber ánni á veg til fiskiskap onkustaðni í Norðurhøvum. Hesin skiparin var annars kendur sum rokskipari í Føroyum.

 

Ein dagin vit lógu í Rotterdam, frættu vit, at steypafinalan í Hollandi skuldi spælast á De Kuip leikvøllinum, ímillum Feyenoord og Fortuna Sittard, hendan dagin. Hetta var helst seinasti dysturin, sum hin 37 ára gamla legendan Johan Cruyff skuldi leika. Ein water clerkur, hann var frá Molukkunum, vit vóru hálvavegna vorðnir vinmenn, hjálpti mær við at børsa ovurdýr atgongumerki til dystin á svarta marknaðinum. Løtu seinri kemur hann hálvgrátandi umborð aftur og sigur, at Hinderikus Lamain hevði ringt úr Keypmannahavn, og bað okkum um at loysa alt fyri eitt, tí hann hevði funnið eina last til okkum. Nú vóru vit illa skølsettir. Nú vóru góð ráð dýr, men kanska kundi sleppast úr hesi knípuni, um eg ringdi til hendan føroyskt gifta hollendaran í donsku høvuðsborgini. Fartelefonin var ikki uppfunnin, tí fóru vit báðir molukkanarin við spentar ál niðan á skrivstovuna. Nú máttu orðini leggjast væl á tunguna. Vitsti at pápi mín og Lamain kendust heilt væl, navigatørar báðir, - teir høvdu stóra virðing fyri hvørjum øðrum, gamli helt hann vera ímillum fremstu heiðursmenn og eg bar eisini kenslu á hann. Ringdi hann upp, ikki heilt álvuligur, var bert 27 ára gamal, - appeleraði nú til hansara hollendska tjóðskaparhjartað og segði honum frá ringa standinum og møguleikanum, sum nú lá á stokkinum, fyri at sleppa at síggja hendan sublima fótbóltsspælaran live, landsmann hansara, sum saman við Rinus Michels broytti fótbóltsspælið. Hann beit á, men treytin var, at vit løgdu frá landi alt fyri eitt eftir at dysturin var liðugur. Himmalsfegnir vóru vit, og har í Rotterdam sótu vit millum 65 túsund áskoðarar, og upplivdu helst besta fótbóltsleikaran nakrantíð vinna steypafinaluna 1-0. Feyenoord vann greipuna hetta árið. Tað var annars Johan Cruyff sum segði, at fótbóltur hevði givið honum alt her í lívinum, men at tubbakkið at kalla fór avstað við tí mesta. Hendan søgan prógvar eisini, at Skipafelagið Føroyar hevur verið eitt skipafelag við einum sosialum intelligensi. Var tað ikki fyri Skipafelagið, kom eg ongantíð so nær Ajax-legenduni, ein stór løta í mínum og okkara lívi, sum voru á De Kuip hetta kvøldið.

 

Tíverri veik eg frá tí maritima umhvørvinum, lat meg toga inn á politiska pallin, men kortini verður framvegis samskift við Skipafelagið Føroyar, ið siglir vikuliga ímillum Runavík og Stóra Bretland, og hava tit tørv á meiri bryggjuplássi, skal tað ikki skorta frá okkara síðu. Tað er altíð vón fyri hugaðum monnum í tí váta elementinum, tí sum sagt varð fyri meiri enn tvey túsund árum  síðani:

 

„Það er nauðsynlegt að sigla, en ekki nauðsynlegt að lifa.“

 

Hjartaliga til lukku við 100 ára degnum. Skipafelagið Føroyar.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Lýsing
Seinastu tíðindini
Nýggjur bygningur til Fróðskaparsetrið
Skotiđ viđ Magnus Jørmundsson
Nú kemur umstrídda lógaruppskotið
Pál Weihe í Sandvágs kirkju
Sløkkja ljósini í ein tíma
Hotel Hafnia og Hotel Brandan hava gjørt…
Peningastov­nar gera mismun á fólki
Norðlýsið á gøtuni
Magni Christiansen konsert á Eiði
Nýggj vísindagrein í Ocean Engineering
Á leið sama umsøkjaratal á miðnámi
Dýrari tunlar enn neyðugt
Magnus Jørmundsson vitjar Skotið
Heilsuhjálpara­felag Føroya
Nær síggjast úrslit av allari ferðing­ini…
Jógvan Fríðriksson, bispur, prestur til…
Brúkar tú blinkaran?
Fíggjarlógar­arbeiðið úr einum javnstøðus…
Tøkk - Maria Sofía Skærtóra Viðoy
Fimleikafagnaður: Myndarøð partur 5