Serfrøðin mælir frá at herða antitrust
Sitandi Landsstýri arbeiðir við eini ætlan um at herða antitrust-reglurnar í føroysku fiskivinnuni. Men tað er ikki búskaparliga skilagott og fer avgjørt ikki at vera gott fyri føroyska búskapin, siga serfrøðingar í búskaparfrøði. Ikki bert verður tað til ógagns fyri fyritøkurnar í fiskivinnuni, sum ætlanin er at steðga vøkstrinum hjá, men eisini fyri samfelagsbúskapin. Ætlanin kann sostatt gerast eitt sjálvmál móti landskassanum.
Tingmaðurin fyri Javnaðarflokkin, Uni Holm Johannesen, er helst tann, sum hevur verið mælskastur, tá tað kemur til at vilja herða antitrust-reglurnar innan føroyska fiskivinnu, áðrenn brúksskylda verður áløgd. Endamálið er heldur kámt, men ein grundgeving ljóðar at vera, at politiska skipanin vil fyribyrgja, at rættindini innanvert fiskivinnu savnast á ov fáum hondum. Men er tað nú so ringt, at har eru lutfalsliga fáir, men stórir og sterkir, aktørar í fiskivinnuni? Nei, siga búskaparfrøðingar.
Teir búskaparfrøðingarnir, sum hava úttalað seg um hetta, eru Jóannes Jacobsen, sáli, ph.d. í búskaparfrøði, Hans Ellefsen, ph.d. og lektari í búskaparfrøði, og Johnny í Grótinum, búskaparfrøðingur og formaður í Búskaparráðnum. Allir mæla teir frá at royna at forða fyritøkum í at vaksa seg stórar, bæði innan fyri aling og fiskivinnu.
Ein orsøk til, at tað ikki er skilagott at herða reglurnar, er, at uppíblanding frá politiskari síðu altíð fer at viðføra minni produktivitet og minni íløguhug. Tá ein fyritøka ikki sleppur at vaksa seg størri, so kann hon heldur ikki at økja um produktivitetin, og harvið eru útlitini fyri øktum avkasti burtur, tá loftið verður rakt.
Ein partapolitisk uppíblanding sum tann, sum sitandi samgonga ætlar, ger eisini vinnuna minni stabila og meira ótrygga, tí partapolitikkur er sum kunnugt bert galdandi fyri eitt valskeið í senn. Sostatt verða úrslitini í vinnuni tengd at, hvussu politisku vindarnir blása. Samgongan, sum nú situr, kann ynskja lægri antitrust-hámørk, men um ein onnur samgonga kemur til, so kann hon ynskja at hækka hámarkið aftur og útluta fiskirættindi hareftir.
Við øðrum orðum hava tær fyritøkur, sum beint nú fáa ágóðan av lægri antitrust-marki, bara tann ágóðan, so leingi sitandi samgonga situr. Og tað gongur sjálvsagt út yvir møguleikarnar hjá fyritøkunum at fáa fígging, um tær bert kunnu vænta rímiligt avkast fram til næsta stjórnarskifti og framtíðin eftir tað er óviss.
Eisini kann tað vera eitt landskassaligt sjálvmál at fara inn og avmarka fyritøkurnar við herdum antitrust-reglum, tí tað kann gera, at inntøkurnar hjá Landskassanum frá veiðigjøldum og skatti eisini minka, førdi Johnny í Grótinum fram á Fiskivinnutinginum í Klaksvík mikudagin 17. august.
Endamálið við antitrust eigur at vera at fyribyrgja monopoli og kartellvirksemi á einum marknaði, og bæði Jóannes Jacobsen, sáli, og Hans Ellefsen siga, at tað er meiningsleyst at herða antitrust í føroysku fiski- og alivinnuni, tí marknaðurin hjá fiskinum, sum reiðaríini fiska og alifyritøkurnar ala, er primert uttanlands. Føroysku fyritøkurnar eru í kapping við fiski- og alivinnuna í útlondum um at selja fisk, og so leingi kapping er á tí marknaðinum, er ongin orsøk til hert antitrust.
Sostatt vendir búskaparfrøðin tummilin niður til ætlanirnar um at herða antitrust í fiskivinnuni.