Tað var tann 29. Oktober 2015 at undirritaði upprunaliga sendi eina umsókn til almenna myndugleikan um hvussu stórar nøgdir av kemiskum evnum Lands Djóralæknin, Landslæknin, Lands Apotekarin og Heilsufrøðiliga Starvsstovan hava loyvt alarum at brúkt í Hvannasundi og øðrum økjum kring landið. Eftir nógv samskiftið hevur Lands Apotekarin nú spurt vinnuna um hvat tey halda um innlitsumbønina.

Landsapotekarin ger greitt at tað eru ikki lógarkravd mørk sett fyri, hvussu nógv av ymsu avlúsingarevnunum, fiskadjóralæknarnir sleppa at ávísa til alivinnuna. Millum evnini sum nýtt verða til avlúsing í aluvinnuni er Hydrogenperoxyd.

Í tíðarskeiðinum 2011- 2014 eru tilsamans 13.802.814 kg brúkt í bardaga móti lúsini.

Sambært umhvørvisstovuni er Hydrogenperoxyd etjandi og kann etja húðina hjá fólki og geva álvarsligar eygnaskaðar. Harafturat er m.a. Diflubenzuron sum tálmar skelskifti á lúsini. Evnið verður bólkað sum umhvørvisskaðiligt, tí evnið tálmar eisini skelskifti hjá øðrum djórum, sum liva í umhvørvinum tætt við alibrúk, eitt nú hummara, rækjum o.l..

Eingi lógarkravd mørk

eru fyri hvussu nógv av hesum evnum djóralæknin kann tilskriva alarum.

Umhvørvisstovan skrivar at hon ikki hevur nøktandi yvirlit um evnini og nøgdirnar sum verða brúkt í løtuni:

- Tá alivinnan ynskir at brúka eitt evni til avlúsing, skal evnið góðkennast av Skrásetingarráðnum áðrenn evnið kann brúkast. Skrásetingarráðið er mannað av landslæknanum, landsapotekarnum og landsdjóralæknanum. Umhvørvisstovan er ikki umboðað, og er heldur ikki myndugleiki í sambandi við at góðkenna ella brúka hesi evni.

Sambært teimum upplýsingum, sum Umhvørvisstovan hevur, verða hesi avlúsingarevni nýtt:

Alphamax

Betamax

Diflubenzuron

Emamektinbenzoat

Salmosan

Hydrogenperoxid

Skrásetingar yvir nøgdir, sum Umhvørvisstovan móttekur, hava ikki verið heilt nøktandi og verða tær í løtuni dagførdar.

Landslæknin, sum eisini er partur av ráðnum sum góðkennir nýtslu av kemiskum evnum svaraði …….. mæla vit til, at tygum venda tygum til Landsapotekaran við tygara fyrispurningi. Landslæknin hevur ikki hesar upplýsingar……

Landsapotekarin svarar at tað eru ikki lógarkravd mørk sett fyri, hvussu nógv av ymsu avlúsingarevnunum, fiskadjóralæknarnir sleppa at ávísa til alivinnuna. Tað verður heldur ikki viðgjørt, uttan lúsatalið pr laks fer upp um tey mørk, ið eru ásett í kunngerð.

Í 2014 hevur føroyska alivinnan brúkt 5.131.023 kg av niðanfyristandandi evnum sum eru brúkt í bardaga móti lúsapláguni har sum verður latið beinleiðis út í náttúruna, meðan onnur verða latin gjøgnum fóður.

Hummaradeyðin í Hvannasundi als ikki kannaður

Hóast granskari á Umhvørvisstovuni vísur á at nøgdirnar, sum alivinnan brúkti í 2014 av diflubenzuron í bardaga móti laksalúsini er nóg mikið til at drepa Sundalagið hálva aðru ferð, fær almenningurin ikki innlit í hvar og hvussu stórar nøgdir eru brúktar í ymisku økjunum.

”Hóast tað er greitt, at diflubenzuron ávirkar hummarar, vita vit ikki, um nýtslan av diflubenzuron í alibrúkum í Føroyum er so stór, at hon ávirkar hummarar í Føroyum. Nevnda kanning hjá Umhvørvisstovuni, vísti ikki leivdir av diflubenzuron í hummarunum. Men helst skulu fleiri kanningar til, fyri betri at lýsa støðuna við hummarum…..” , skrivar Heilsufrøðiliga Starvsstovan í brævið til Norðlýsið.

Starvsstovan vísir til frágreiðing sum umhvørvisstovan lat gera í samband við kanningar frá 2012 – 2013, men í framløgu vísir granskari á at í 2014 brúkti alivinnan, so stórar nøgdir av diflubenzuron at um alt varð brúkt í Sundalagnum, sum er vatnríkasta aliøkið í landinum, var nokk til at drepa allan fjørðin hálvaaðru ferð.

Undirritaði staðfestur at tað hevur í heilatikið gingiðsera striltið at fáa uppspurt hvussu nógv eiturevni eru brúkt í Hvannasundi, og harafturat er staðfest at nýggjasta kanningin av hummara og skeljadjórum, sum varð gjørd í 2013, ikki umfataði Hvannasund.

Harafturat varð sagt frá Umhvørvisstovuni at tá stovnurin skuldi útgreina hagtølini vildi Landsapotekarin ikki upplýsa stovninum hvar í landinum evnafrøðiligu evnini verða nýtt og hvussu stórar mongdir verða brúktar á hvørjum stað.

Baði Landsapotekarin og Heilsumálaráðið hava gjørt undirritaðagreitt at almenningurin hevur ikki rætt til at fáa at vita hvar í landinum vandamiklu evnafrøðiligu evnini verða brúkt.

Væntar at laksalúsin fer at minkað

Í tíðindaskrivið tann 15. Januar skrivar Landslæknin soleiðis:

Landsdjóralæknin setti í fjør tiltøk í verk, sum væntandi fer at bera í sær, at mongdin av laksalús fer at vera minni í ár, enn hon var í fjør, tá útbreiðslan var størst.

Trupulleikin við skjótt vaksandi talinum av laksalýs í føroyskum alibrúkum seinastu trý-fýra árini fer væntandi at venda í hesum árinum. Orsøkin er, at reglurnar eru herdar fyri útseting av smolti í aliøkjum, ið eru harðast rakt av laksalús. Alarar á hesum økjunum hava longu fingið ella fara at fáa álagt at seta færri smolt út, enn teir vanliga sleppa. Avmarkingini í útsetingini fer væntandi longu í ár at minka um vandan við útbreiðslu av laksalús í alibrúkunum.

Tey miðalgóðu aliøkini, tá ræður um tal av laksalús, sleppa í útgangsstøðinum at seta sama tal av smolti út, meðan í teimum heilt góðu økjunum kann talan gerast um eina øking.

Ein vaksandi trupulleiki við basingini av laksalús er, at lúsin gerst alsamt mótstøðuførari móti teimum evnum, ið nýtt verða at drepa lúsina. Neyðugt er tí at nýta allar nýtiligar hættir at koma trupulleikanum til lívs.

- Tað er eingin lættur og einfaldur háttur at berja niður laksalýs, sum er vorðin alt meira mótstøðufør móti heiliváginum, ið nýttur verður. Tí eru vit noydd at nýta allar gongdar leiðir fyri at koma trupulleikanum til lívs, sigur Birna Mørkøre, landsdjóralækni.

Trupulleikin við laksalús finst ikki bert í Føroyum, tí bæði í Noregi og í Skotlandi eru stórir trupulleikar við lakslús.

Landsdjóralæknin vísir á, at Heilsufrøðiliga Starvsstovan hevur tætt samstarv við eitt nú norskar myndugleikar á aliøkinum. So skjótt sum fyrru helvt av februar fara føroyskir og norskir myndugleikar at halda felags fund um, hvussu lúsatrupulleikin skal handfarast og komast til lívs.

Spyr vinnuna um almenningurin skal hava innlit:

Undirritaði hevur havt eitt drútt samskiftið við almennu myndugleikararnar um at fáa upplýst hvussu stórar nøgdir myndugleikin hevur játta alarum kring landið at brúka av evnafrøðisligum evnum og tað nýggjasta er at nú er málið sent til hoyringar hjá Vinnuni sjálvari.

LANDSAPOTEKARIN

7. marts 2016

Til:

Bakkafrost P/F

HiddenFjord (P/F Luna)

Marine Harvest Faroes P/F

Faroe Farming P/F

John William Joensen hevur heitt á apoteksverkið um at fáa innlit í yvirlit, sum vísa hvørji evni og hvussu stórar mongdir alivinnan sleppir at brúka til avlúsing av fiski sum gongur í alibrúkum á sjónum kring um í landinum.

Hvat er tað fyri evni og hvussu ávirka tey náttúru og fisk og fólk sum koma beinleiðis í kontakt við hesi evni.

Apoteksverkið hevur útflýggjað teimum høvuðstøl fyri alt landið, men nú verður biðið um spesifikatión uppá firðir ella aliøki.

Málið er hjá apoteksverkinum tikið upp sum eitt innlitsmál eftir reglunum í løgtingslóg nr. 133 frá 10.06.1993 um innlit í fyrisitingina.

Áðrenn avgerð um innlit verður tikin verður spurt um hvørt tit – við neyvari grundgeving - meta at spesifikatión av hesum tølum ikki skulu útflýggjast við atliti til undantaksreglurnar í innlitslógini.

Her verður serliga hugsað um § 12 stk. 1 nr. 2 og § 13 stk. 1 nr. 6.

Vinarliga

Kjartan Mohr;

Landsapotekari

ONNUR SKJØL:

Tann 15.02.2016;

Vísandi til lógina um alment innlit og eftir ráðføring úr Heilsumálaráðnum verður biði um alment innlit í hvussu stórar mongdir alivinnan hevur brúkt av heilivági og hvat slag av heilivági -- er brúktur í Hvannasundi og í øðrum økjum kring um í landinum.

Vit hava higartil bara havt atgongd til samlað tøl fyri alt landið,,,, men vilja hava hesi útgreinaði á aliøkir og firðir og sund.

John William Joensen

12-02-2016 10:46

Hey John William,

Heilsu- og Innlendismálaráðið skal hervið boða frá, at kæra tygara verður tikin upp til endaliga viðgerð.

Tygum kunnu vænta at fáa svar innan ein mánað.

John William Joensen
Sendt: 10. februar 2016 11:27
Sv: Avgerð í kærumáli um noktandi innlit - nýggj viðgerð

Eri eitt sindur í villareiði, tí sum eg síggi støðuna noktar apotekarin at fylgja boðum úr Heilsu- og Innlendismálaráðnum, so eg kæri enn einaferð til i heilsu og innlendismálaráðið og sendi eisini kæruna til LUM.

Vit ynskja bara at vit hvussu nógv evnafrøðislig evni Landsapotekarin, Heilsufrøðiliga Starvsstovan og Landslæknin hava loyvt vinnufyritøkum at brúka í Hvannasundi?

Tá almenni myndugleikin hevur játta og góðkent, má bera til at síggja tølini.